De krommerijnder is een naar origineel model herbouwde trekschuit die eeuwenlang over de Kromme Rijn heeft gevaren.
In 2010 heeft de Stichting Wijkse Projecten het initiatief genomen om dit, voor de regio belangrijke schip weer te herbouwen. Met hulp van vrijwilligers en jongeren met lichte startproblemen in de maatschappij en als onderdeel van een leerproject voor de Scholengemeenschap Maarsbergen werd de schuit in drie jaar herbouwd.
Van april tot en met oktober vaart de krommerijnder van Wijk bij Duurstede naar Cothen en terug om u ongeveer drie uur lang van de prachtige natuur en cultuur langs de oevers van de Kromme Rijn te laten genieten. Tevens is het ook voor groepen mogelijk om de krommerijnder af te huren op alle dagen van de week op een door u zelf te bepalen tijdstip. Onder de tab <vaarten> vindt u hierover meer gegevens.
De krommerijnder heeft grote invloed gehad op de culturele, sociale en economische ontwikkeling van het Kromme Rijngebied. Vele eeuwen lang heeft de schuit het vervoer verzorgd van
mensen en goederen van Wijk bij Duurstede naar Utrecht en terug. In historische geschriften zijn vele verhalen te vinden die illustreren wat het belang is geweest vanaf de twaalfde eeuw tot ca. 1930. In het stroomgebied van de Kromme Rijn konden vanwege de vele nauwe bruggen en sluisjes alleen lange smalle schuiten worden gebruikt. De krommerijnder was zo’n lang en smal geheel open vaartuig. Met dit type schuit kon men bovendien overal in de waarden en polders komen zonder veel concurrentie van het vervoer op de weg. Vooral ’s winters waren de wegen nauwelijks begaanbaar. De krommerijnder was een vrachtscheepje dat over tientallen kilometers vanaf de wal werd geweegd. Dit is een manier van voortbewegen van een klein vaartuig door het lopend langs de oever voort te duwen met een weegboom. Voor het wegen was grote behendigheid nodig. De boot werd met een lange weegboom, een spar van een meter of zeven, vanaf de kant voortgeduwd. Als er een pad langs het water ontbrak, werd er geboomd. Hieronder links ziet u een oude foto (ca 1920) van een volgeladen krommerijnder die wordt voortbewogen d.m.v. ‘wegen’ ter hoogte van Nieuw-Amelisweerd. Dit zogenaamde wegen gebeurde met een lange houten paal die voor en/of achter in een daarvoor bestemde opening werd gestoken. Op deze manier was de schuit beter te sturen dan bij het trekken met een lang touw. Hieronder rechts ziet u een oude potloodtekening uit 1926 van Johan de Kruijf met een krommerijnder in Odijk.
De krommerijnder werd gebruikt voor de aanvoer van bakstenen en turf en voor de afvoer van griendhout, fruit, talhout (geschilde houten takken dat in zekere hoeveelheid, gewoonlijk honderd, werd verkocht en vooral diende voor ’t aanmaken van vuur). Als er ook personen werden vervoerd werd de krommerijnder voorzien van een grote, witte huif die over houten beugels werd gespannen. Het vlak was recht en puntig. De voorsteven viel sterk. De bovenste gang (langsscheepse plank van de scheepshuid) viel minder dan de onderste gang. De bovenste helft van de bovenste gang was aan de buitenkant afgedekt met een dubbeling (dubbele scheepshuid). Daar bovenop was een schandeksel (deklat over de bovenkant van de bovenste gang) bevestigd.
Hierboven ziet u het lijnenplan van de krommerijnder, gemaakt door Gerrit-Jan Schutten, autoriteit op het gebied van verdwenen houten schepen in Nederland. Joop Gijsbertsen, een van de bouwers, was in het bezit van twee replica’s op klein formaat waarin veel details van de schuit zichtbaar waren. Met hulp van vrijwilligers en jongeren met lichte startproblemen in de maatschappij en als onderdeel van een leerproject voor de Scholengemeenschap Maarsbergen werd de schuit in drie herbouwd. Hieronder links ziet u een foto van de Oude Gracht in Utrecht bij het laden en lossen van de krommerijnders. De brug op de voorgrond is de Bakkerbrug, de volgende is de Bezembrug. Rechts ook een foto van schepen in de Oude Gracht aan de Weerdzijde. Waar de ‘beurtmotor’ diagonaal in de gracht ligt, zijn rechts de huisnummers 39 en 41. Beide foto’s van 1890 en komen uit het archief van Jaap Boersema. Verder ziet u hieronder afgemeerde krommerijnders aan de Tolsteegsingel in Utrecht.
Rond 1930 tot 1935 begon het vervoer over de weg steeds belangrijker te worden. In die tijd werd het belang van de krommerijnder minder. Nog even is geprobeerd om het schip een andere bestemming te geven, bijvoorbeeld voor visvangst, maar dat heeft niet mogen baten. Hieronder de haven in Wijk bij Duurstede waar de krommerijnders werden afgemeerd. Op de foto vier krommerijnders. Als er bederfelijke waar of passagiers werden vervoerd werd een huif geplaatst voor slechtere weersomstandigheden. Nadat na 1935 de krommerijnders uit de vaart waren genomen, werd de haven omgebouwd tot parkeerterrein.